Moda anlayışı zaman içerisinde birçok kez değişmiş ve gelişmiştir. Bu değişimler ile birlikte Sanayi Devrimi’nden sonra ‘’hızlı moda’’ anlayışı hakim olmaya başlamıştır. Bu moda anlayışı hızlı tüketime bağlı oluşan hızlı üretim sonucu varlığını devam ettirmektedir. Doğal kaynakların hızla tüketildiği, fazlaca atık ve çevre kirliliği meydana getiren bu sistemin oluşturduğu endişeler sonucunda ‘’yavaş moda’’ anlayışının bir parçası olan ‘’sürdürülebilir moda’’ ortaya çıkmıştır. Sürdürülebilir moda, tüketim hızının azaltılması ile birlikte, hammadde ve doğal kaynakların etkin yönetimini sağlayan, ekosistemi korumayı amaçlayan bir üretimi destekler.
Özellikle endüstrileşmeden sonra insanlar ihtiyaçlarını karşılamak yerine tatmin olmak üzerine alma alışkanlığı geliştirmiştir. Hızlı moda da insana durmaksızın yeniyi vaat eder. Bu yüzden en rağbet gören tüketim sektörlerindendir. Fakat bu sektörde ürünlerin ucuz ve hızlı üretimi, ürünlerin değerinin düşmesine, ürünün daha çabuk atığa dönüşmesine ve bu sektördeki işçilerin iş yükünün artması ile haksızlığa uğramalarına neden olmuştur. Moda sektörünün arttırdığı iş yükünü, gereksiz su ve enerji kullanımını azaltmak ve çevreye ve ekosisteme verdiği zararı önlemek için farklı stratejiler geliştirilmeye başlanmıştır. Bu stratejilerden olan ‘’3R (Reduce, Reuse, Recycle)’’ aslında sürdürülebilirliğin amaçlarını çok net özetler.
Reduce(Azaltma): Tüketilen kaynak miktarını azaltmak şeklinde tanımlanmaktadır. Kullanılan kaynağı azaltmak ortaya çıkan atığı da azaltmaya imkan sağlar. Aynı zamanda hammadde korunması amacına hizmet eder. Hammadde kullanımı azaltılırsa, üretimi de azalacaktır.
Reuse (Tekrar Kullanım): Artık kullanılmayan eşyaları yeniden kullanıma kazandırma anlamını taşımaktadır. Tekrar kullanım, alınan eşyanın bir kez kullanıp atılması yerine tekrar kullanılabilir bir materyalden yapılmış olması şeklinde olabileceği gibi ürünü satın almak yerine ödünç almak veya kiralamak şeklinde de olabilir. Bu şekilde atık miktarı azaltılmış olur.
Recycle(Geri Dönüşüm): Artık istenmeyen veya kullanılmayan malzemeleri daha fazla hammadde kullanımından kaçınmak için yeni ürünlere dönüştürmektir.
Sürdürülebilir moda bu anlamda tekstil ve hazır giyim sektöründe ürünün, hammaddeden itibaren geçirdiği süreçte sürdürülebilir maddeler kullanmak, atıkları sürdürülebilir bir hale getirmek ve benzeri sürdürülebilir yaklaşımları destekler. Bu sayede hem ‘’sürdürülebilir moda’’ hem de nicelik yerine niteliğe önem verilen, kalite odaklı üretimi destekleyen, kullanım ömrünü uzatan ‘’ yavaş moda’’ ile, ‘’hızlı moda’’nın verdiği zararların azaltılabileceği öngörülmektedir.
Neler Yapılabilir?
- ‘’Yavaş moda’’ hakkında toplumun bilgilendirilmesi bu hareketi destekleyecektir.
- İkinci el giysi piyasasına önem verilmelidir.
- Üreticiler sürdürülebilirlik hakkında bilgilendirilmelidir.
- Üretimde yerel malzeme ve pazarların kullanımı, geleneksel üretim teknikleri değerlendirilmeli, desteklenmelidir.
- Ürünler ekolojik bir çerçevede üretilmedilir.
- Hazır giyim sektörünün ileri gelen markaları da geri dönüşüm ve atık konusunda çalışmalar yaparak diğer firma sahiplerini teşvik edebilirler.
- Tasarımcı ile kullanıcı arası iletişim sağlanabilir.
- Moda tasarım eğitim programlarında sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir moda kavramına önem verilmeli, buna yönelik çalışmalar desteklenmelidir.
Stj. Dyt. İrem Gençoğlu
Kaynaklar
- S. G. Ayanoğlu ve S. Ağaç , “Sürdürülebilir Moda Kavramına Yönelik Tasarım Fikirleri”, Art-e Sanat Dergisi, c. 10, sayı. 19, ss. 252-273, Tem. 2017
- Gürcüm, Banu Hatice ve Tanyer, Semay. “Moda Tasarımında Sürdürülebilirlik İle Yeniden Doğuş”. idil, 80 (2021 Nisan): s. 549–562.
- Henninger, C.E., Alevizou, P.J. and Oates, C.J. (2016) What is sustainable fashion? Journal of Fashion Marketing and Management. ISSN 1361-2026
- Ateş, T. , Asma, A. & Süel, B. (2020). SÜRDÜRÜLEBİLİR MODA ÜRETİMİNDE TASARIMCININ ROLÜ . İstanbul Aydın Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi , 6 (12) , 99-111
- S. Yücel and B. Tiber , “Hazır Giyim Endüstrisinde Sürdürülebilir Moda”, Tekstil ve Mühendis, vol. 25, no. 112, pp. 370-380, Dec. 2018
