Kahve, dünyada en çok tüketilen içeceklerden ve dünya çapında en çok ticareti yapılan ürünlerden biridir öyle ki dünyada petrolden sonra en büyük ticaret payına sahip ürün olarak yerini almıştır. Birçok kaynağa göre kahvenin ortaya çıkış tarihi ve hikâyesi farklılık gösterse de rivayetlere göre 11. yüzyılda başlıyor kahve yolculuğumuz ve bizi kahveyle tanıştıran keçiler oluyor. O zamanlardan günümüze ise farklı akımlarla büyüyerek dünyada önemli bir sektör olarak karşımıza çıkıyor. Özellikle 2000’lerin başından itibaren ‘‘3. Dalga Kahve’’ akımının etkisi ile kahveye yönelik ilgi farklı bir boyuta ulaşıyor. Uluslararası Kahve Organizasyonu (ICO)’nun verilerine göre dünya kahve tüketiminin, 2020/21 kahve yılında 164,9 milyona kıyasla 2021/22’de %3,3 artarak 170,3 milyon 60 kg torbaya çıkacağı tahmin ediliyor.
Sektörel olarak önemli olan bu verilerin yanı sıra değinmemiz gereken önemli bir nokta daha var:
Kahve ve Sürdürülebilirlik.
Kahve dünyanın belirli bölgelerinden (Afrika, Brezilya) toplandıktan sonra okyanusları aşar ve fincanlarımıza gelir. Kahve üretiminin büyük kısmı Güney yarım kürede gerçekleşirken, çoğunlukla Kuzey yarım kürede tüketilir. Asıl rengi yeşil olan kahve çekirdekleri yetiştirme aşamasından sonra işleme , depolama, nakliye ve pazarlama aşamalarını geçirir.
Yeşil çekirdekler, içime hazır bir son ürün olana dek birçok aşamadan geçer. Bunlar: toplama, kurutma, kavrulma, öğütme ve ekstraksiyon aşamalarıdır. Tüm bu işlemler sırasında bir fincan sade kahvenin hazırlanması için gereken su miktarı 140 litre olarak belirlenmiştir. Bu kahve kâğıt bardakta servis edilirse harcanan su miktarın 208 litreye çıkacağı saptanmıştır. Bu miktar kahvede süt ve süt yerine süt tozu kullanıldığı takdirde çok daha artacaktır.
1 Fincan kahve üretimi için karbon ayak izi incelendiğinde:
- Moka pot kullanıldığında 45-57 veya 47-59 g CO2e (Türk kahvesi moka pot kullanımına benzetilebilir),
- Espresso kahve makinesi kullanıldığında 74-96 g CO2e,
- Pod kahve makinesini kullanırken 72-92 g CO2e ve
- Kapsül kahve makinesini kullanırken 57-73 g CO2e olduğu görülmüştür.
Aralık 2020’de yayınlanan bir makalede geleneksel kahve üretimi ile sürdürülebilir kahve üretimi sonucunda oluşan karbon gazı emisyonu incelenmiştir. Çalışma 4 kahve türü üzerinden (Caffe Latte, Cappuccino, Flat White, Espresso kahvelerinin) verilerini ortaya koyarken üretim yöntemine ek olarak kahve hazırlanırken inek sütü kullanılması ve kullanılmaması üzerinden de değerlendirmeler yapılmıştır.
Çalışma sonucunda kahvenin yetiştirilme, taşınma ve tüketilme şeklini değiştirmenin mahsulün karbon gazı emisyonlarını %77’ye kadar azaltabileceği hesaplanmıştır.
- Geleneksel kahve üretimi ve inek sütü kullanılarak hazırlanan kahveler
- Sürdürülebilir kahve üretimi ve inek sütü kullanılarak hazırlanan kahveler
- Sürdürülebilir kahve üretimi ve inek sütü yerine bitkisel sütler kullanılarak hazırlanan kahveler
Sürdürülebilir kahve üretiminin geleneksel üretime kıyasla karbon ayak izinde görülen %77’lik azalmanın, kahve çekirdeklerinin uçak yerine kargo gemisiyle taşınması ve zirai gübre kullanımının azalmasından kaynaklandığına çalışma sonuçlarında değinilmiştir. Ambalaj kullanımının azaltılması, yenilenebilir enerji kullanımı, kahvenin ihracat öncesi kavrulması ve daha verimli su ısıtma yöntemlerinin kullanılması karbon ayak izinin azaltılmasına yönelik verilen öneriler arasındadır.
Tüm bunlara ek olarak bireysel tüketim sürecinde kâğıt filtreler yerine kumaş filtre kullanımı, kahve satın alırken termos kullanılması, tekrar doldurulabilen kahve kapsüllerinin tercih edilmesi de karbon ayak izinin azaltılmasında gündelik hayatta uygulanabilecek öneriler arasındadır.
Dyt. Esra Topay
Kaynaklar
- Coffee Market Report, International Coffee Organization, October 2022. Retrieved from https://www.ico.org/documents/cy2022-23/cmr-1022-e.pdf
- Food and Agriculture Organization of the United Nations, Markets and Trade: Coffee. Retrieved from https://www.fao.org/markets-and-trade/commodities/coffee/en/
- Nab, C., & Maslin, M. (2020). Life cycle assessment synthesis of the carbon footprint of Arabica coffee: Case study of Brazil and Vietnam conventional and sustainable coffee production and export to the United Kingdom. Geo: Geography and Environment, 7(2), e00096.
- Pegram, G., Conyngham, S., Aksoy, A., Dıvrak, B. B., & Öztok, D. (2014). Türkiye’nin su ayak izi raporu: Su, üretim ve uluslararası ticaret ilişkisi.
- Cibelli, M., Cimini, A., Cerchiara, G., & Moresi, M. (2021). Carbon footprint of different methods of coffee preparation. Sustainable Production and Consumption, 27, 1614-1625.
