Alzheimer hastalığında en çok zorlanılan konulardan bir tanesi de beslenmedir. Bakım vericileri zorlayan bu konuda önlem alınmazsa, bireyler yetersiz ve dengesiz beslenirlerse birçok hastalığa karşı korunmasız olurlar. Ayrıca unutkanlık sebebiyle, yemek yediğini unutup tekrar yemek yemek isteyen Alzheimer hastaları da mevcuttur. Fakat bunu sağlamak, beslenme konusunda adım atmak, bakım vericileri çok fazla zorlayabilmektedir. Bu hazırladığımız blog yazısında, sizler için hastalığın evrelerine göre önerilerde bulunduk.
Alzheimer hastanız mutfakta size şu konularda yardımcı olabilir
- Ne pişirileceğine karar verme
- Yıkama, ayıklama, ölçme, karıştırma, çırpma ve boşaltma
- Yemek tarifi oluşturma ya da başka birine tarif verme
- Yemeğin tadını kontrol etme
- Yemek hazırlıklarını izleme
- Yemek masasını hazırlama, toplama
Erken evrede hastanız yalnız yaşıyorsa
- Alışveriş konusunda yardımcı olun.
- Kendisi alışveriş yapmıyor ancak yiyeceklerini hazırlayabiliyorsa; Kolay hazırlanacak ya da pişecek yiyecekler satın alın. Örneğin; yıkanmış, ayıklanmış sebzeler, kolay pişecek besinler gibi.
- Tüketeceği ürünlerin son tüketim tarihleri kontrol edin.
- Belirli bir yemeğin/öğünün hazırlanmasına ilişkin talimatları basit bir biçimde ve adım adım yazın.
- Mutfak takımlarını ve yiyecekleri bulmayı kolaylaştırmak için dolaplarda ve çekmecelerde etiketler veya resimler kullanın.
- Bir yemeği hazırlamak için gereken malzemelerin net bir şekilde görülebilmesi için mutfağı düzenleyin.
- Yiyecekleri, tencere, tavaları ve gerekli diğer eşyaları alt raflarda depolayın.
- Yemekler dışarıdan bir kurum aracılığı ile eve geliyorsa bu yemekleri yemesini hatırlatın ve sık sık buzdolabını kontrol ederek bozulmuş olanları atın.
- Yemek zamanlarını hatırlatmak için telefon ya da diğer hatırlatıcıları kullanın.
Erken Evrede Hastanızın Yalnız Yaşamaya Uygun Olmadığı Durumlar
- Dışarı çıktığında kayboluyorsa
- Yemek yemeyi unutuyorsa
- Ocakta pişen yemeği unutup yakıyorsa
- Fırını/ocağı kapatmayı unutuyorsa
- Yemek hazırlarken sık sık elini kesiyor ya da yakıyorsa
Erken Evre Alzheimer Hastalarında Beslenme İpuçları
- Yemek yerken/yedirirken sakin davranın, zorla yemek yedirmeyin.
- Günlük yemek ve sıvı tüketimi gözlemleyin, her zamanki tüketiminden daha fazla veya daha az tüketim varsa ve bu süreç devam ediyorsa diyetisyen ve hekim ile iletişime geçin.
- Sıvı alımını arttırmak için yeterince su içmesini sağlayın bunun yanı sıra beslenme planına çorba, meyve suyu, ayran, cacık, kefir, süt gibi sıvı besinleri ekleyin.
- Uyumadan önce uykusunun kaçmaması için ve idrara çıkma sıklığını arttırabileceği için çay, kahve gibi kafein içeriği yüksek içecekleri vermeyin.
- Yemeklerin ısısına dikkat edin, çok sıcak ya da çok soğuk besinler vermekten kaçının.
- Tavuk eti, balıketi ve kırmızı et verirken çiğnemesini kolaylaştırmak için küçük parçalara ayırarak servis edin.
- Yemeği kaşık, çatalla tüketebileceği gibi bazı besinleri de el ile yemesine müsaade edin.
- Ara öğünlerde küçük dilimler halinde sebze meyve atıştırmasını sağlayın.
- İştahında artma var ise kilo almaması için aşırı yağlı, şekerli gıdaların tüketimi azaltın.
- İştahsız olduğu dönemlerde sık aralıklarla beslenmesi sağlayın. Hızlı ağırlık kaybı olursa vakit kaybetmeden hekime başvurun.
- Belirli aralıklarla başta folik asit ve B12 vitamini, D vitamini olmak üzere, sodyum, potasyum gibi elektrolitlerin kandaki düzeyleri kontrol ettirin.
Orta Evre Alzheimer Hastalarında Beslenme İpuçları
- Yemek yemesini hatırlatıp, yemesine yardımcı olun.
- Gerekiyorsa “beni izle” tekniğini kullanarak yemek için gerekli olan adımları gösterip hastanın da aynı hareketleri tekrarlamasını sağlayın. Örneğin; kaşığı elinize alın, tabaktan yemeği alın, ağzınıza götürün, çiğneyin, yutun. Her adımın sonunda hastanın tekrarlamasını bekleyin. Yapamadığı hareketleri tekrarlayın.
- Yemeğini yavaş tüketiyorsa kesinlikle zorlamayın, yedirirken sabırlı olun.
- Uykulu, huzursuz dönemlerinde beslenmesi için ısrar etmeyin.
- Tıkanma, boğulma gibi işaretler konusunda dikkatli olun. Bunun için yemeğin iyi çiğnendiğinden emin olunmalı veçiğneme aralarında sık sık çenenin yukarı kaldırılması sağlanmalıdır.
- Yutma çiğneme gibi sorunlar başladıysa hekimine başvurun.
- Püre, muhallebi gibi yumuşak ve yarı sıvı besinleri tercih edin.
- Günlük sıvı alımını izleyerek yeterince sıvı almasını sağlayın (8- 10 bardak su).
- Sevdiği yiyeceklere öncelik verin, alışkanlıklarını dikkate alın.
- Ağız ve diş temizliği düzenli olarak yapın ya da yapmasına yardımcı olun.
- Yemek yedirirken kırılmayan araç-gereçleri tercih edin.
- Yoğun bir beslenme yerine sık aralıklarla beslemek besin tüketimini kolaylaştırabilir,
- Yemek sırasında hastanın dikkatini dağıtacak ses ve nesneleri ortamdan uzaklaştırın.
- Yemek sırasında agresif davranışlar sergiliyorsa televizyonu kapatın, radyonun sesini azaltın, etraftaki rahatsız eden ışıkları kapatın.
Geç Evre Alzheimer Hastalarında Görülen Beslenme Sorunları ve Çözüm Önerileri
Geç Evre Alzheimer Hastalığının Özellikleri
- Basit görülen işleri bile yapamaz.
- İdrarını altına kaçırabilir.
- Yürüme güçlüğü ile birlikte yatağa bağlanır.
- Kabızlık, yatak yarası gibi sorunlar ortaya çıkar.
Beslenme Sorunu: Besinleri tanımama, Çiğneme ve Yutma Güçlüğü ve Kabızlık; Besinleri tanımaz onunla oyun oynayabilir. Yemeği ağzının içinde biriktirir çiğnemeyebilir.
Çözüm Önerisi: Karşısına geçip bir şeyler yiyormuş gibi yapıp çiğneyip yutma hareketini gösterin
Çözüm Önerisi: Yemek sırasında ağızla ilgili bir rahatsızlığa ilişkin ipuçları izleyin. Yemeği reddetmesi ya da yeme sırasında yüz ifadesinde gerginlik/rahatsızlık olması gibi. Bu işaretler ağızda bir ağrı, acı ya da uygun olmayan protezler nedeni ile olabilir.
Çözüm Önerisi: Yemek esnasında okşama, gülümseme ile sevildiğini belli edin, fiziksel temas hastanızı rahatlatacaktır. Çocukmuş gibi davranmayın.
Çözüm Önerisi: Yemek sonunda ağzını kontrol ederek yiyecek kalıp kalmadığına bakın, acil durumlar için Hemlick manevrasını öğrenin.
Çözüm Önerisi: Kabız olduğunda sıvı alımına özen gösterin, kayısı, erik hoşafı, ıhlamur gibi içecekler verin.
Beslenme Sorunu: Diş sağlığı ile ilgili sorunları ifade edememe, Diş fırçalayamama
Çözüm Önerisi: Ağız-diş sağlığına daha fazla dikkat edin.
Çözüm Önerisi: Günlük ağız bakımını izleyin.
Çözüm Önerisi: Kısa, basit komutlar /yönergeler verin. Örneğin; “Dişlerini fırçala” çok genel bir komut olduğu için bunun yerine işlemi adım adım anlatmak daha uygun olabilir.
Örnek :“Diş fırçasını eline al”, macunu fırçanın üzerine sür” Sonra “dişlerini fırça ile fırçala” şeklinde.
Örnek: “Beni seyret” ya da “el el üzerinde” tekniğini kullanma: Dişlerini nasıl fırçalayacağını kendi dişlerinizi fırçalayarak gösterin. Ya da elinizi onun elinin üzerine koyarak nazikçe fırçalamayı gösterin/rehberlik edin.
Çözüm Önerisi: Her yemekten sonra dişleri ya da protezleri fırçalama
Çözüm Önerisi: Protezleri gece yatmadan önce mutlaka çıkarma ve temizleme
Çözüm Önerisi: Diş etini, dili ve ağız içini nazikçe fırçalama
Çözüm Önerisi: Düzenli olarak diş ipi kullanma
Beslenme Sorunu: Beslenmenin iyice zorlaşması, hastanın yutma ve çiğnemeyi tamamen unutması
Çözüm önerisi :Mutlaka evde beslenme destek hizmetlerine (enteral ve/veya parenteral beslenme) geçin. Bu tarz beslenme bir beslenme ekibi (doktor, hemşire, diyetisyen, diğer sağlık personeli) tarafından yürütülür.
Çözüm önerisi:Yedi günden fazla bir süre içinde hastanın yetersiz besin alımı varsa, son 1 ay içinde olması gereken vücut ağırlığının %10-15’inden fazlasını kaybettiyseilk adım olarak sağlık profesyonellerinin önerdiği oral beslenme destek ürünleri kullanılmalıdır.
Bu destek ürünlerinin bilimsel ismi: Enteral beslenme solüsyonlarıdır.
Çözüm önerisi : Hastalarda çiğneme ve yutma güçlüğü varsa thickenup adı verilen kıvam arttırıcı tozlar uzman önerisiyle mutlaka hastaya verilmelidir.
Çözüm önerisi :Hasta, diyet, oral nutrisyonel destek ile günlük beslenme gereksinimini karşılayamadığında ise ikinci adım olarak uzman kontrolünde tüple (burundan, mideden) enteral beslenmeye başlanmalı, bu şekilde beslenmesine ilişkin sorun varsa üçüncü adım olarakparenteral (damardan) beslenme uygulanmalıdır.
#Alzheimergunu
#21EylülAlzheimerGunu
#beniunutmaprojesi
#suyader
