Alzheimer hastalarının dil ve iletişim becerilerinde bozulma ilerleyicidir ve aşamalı olarak gerçekleşir. Hastalığın seyrine özgü dil ve iletişim becerilerini bilmek ve tanımak, Alzheimer hastalarıyla etkili iletişim için temel basamaktır.
İletişim, insan ilişkilerinin temelini oluşturur. Alzheimer hastalığı ile gelişen bilişsel bozukluklar, hafıza problemleri ve ilerleyici dil ve iletişim sorunları, hastaların günlük yaşamlarında etkili ve rahat iletişim kurmasını engeller. Bakım vericiler özellikle kişisel bakım, beslenme, sağlık, fiziksel ve sosyal faaliyetler alanlarında iletişim sorunları ile karşılaşılabilir.
İletişim becerilerindeki bozulmalar; hastanın sözel iletişim becerileriyle kendini ifade edişini ve anlaşılırlığını zorlaştırmakta ve hastada, ağlama, kızgınlık, korku, endişe ve kavga etme gibi fiziksel ve duygusal tepkiler yaratmaktadır. Diğer yandan bu durum, bakım vericilerin Alzheimer hastası ile etkili iletişim kuramamalarına, daha az iletişimsel geri dönüt almalarına ve iletişim taleplerini karşılayamamalarına neden olmaktadır. Sonuç olarak, bakım vericiler umutsuzluk, bunalım, kızgınlık ve yetersizlik duygusu yaşayabilir. Ancak, etkili iletişim teknikleri ve başa çıkma stratejileri sayesinde, Alzheimer hastalarıyla etkili iletişim kurmak mümkün olmaktadır.
Alzheimer hastalarının evrelerine özgü iletişim özelliklerini anlaşılması, Alzheimer hastalarıyla iletişimde etkili iletişim yöntemleri ve başa çıkma stratejilerinin uygulanması, iletişim problemlerinin aşılmasında bakım vericilere yardımcı olacaktır.
Alzheimer hastalığında dil ve iletişim becerileri erken, orta ve geç olmak üzere üç evrede incelenmektedir.
Her evreye özgü ilerleyici dil ve iletişim problemleri saptanmıştır.
Alzheimer hastası ile iletişim kurarken, dil ve iletişim becerilerinin hangi evrede olduğunun bilinmesi, hastadan beklentilerin ve bakım vericinin iletişim stratejilerinin şekillendirilmesine yardımcı olacaktır.
Erken evrede dil ve iletişim özellikleri
- Nesne ve kişi isimlerini hatırlayamama temel problemdir.
- Hastaların konuşmaları akıcı olmasına rağmen, bilgi içeriği bakımından zayıftır.
- “Hım, şey, yani” gibi anlamsal içeriği olmayan kelime kullanımı fazladır.
- Basit ve somut anlamlı cümleleri daha iyi anlarlar.
- Karmaşık yapılar ile atasözü ve deyimler gibi soyut ve mecazi içerikli cümleleri anlamada problem yaşarlar.
- Bu dönemdeki okuma ve yazma becerileri, dili anlama becerilerine göre daha iyidir.
- Yazma sırasında nadiren harf eksiltme veya uygun olmayan ek kullanımları olabilir.
- Çoğunlukla hatalarının farkındadırlar; kendilerini düzeltir ve hataları için özür dileyebilirler.
Orta evrede dil ve iletişim özellikleri:
- Dili anlama ve üretmede daha fazla problem yaşamaya başlarlar.
- Kelime bulma ve adlandırma problemleri ilerlemektedir.
- Karşısındakini daha iyi anlayabilmek için söylenilenin tekrarlanmasını isteyebilirler.
- Uzun ve karmaşık yapıdaki cümleleri anlamada ve tekrarlamada sıkıntı yaşarlar.
- Konuşmalarında basit ve kısa cümleleri daha çok tercih ederler.
- Aynı kelime ya da cümleyi sürekli tekrarlarlar.
- İstek ve talepleri, yardım ve yönlendirmeler ile daha iyi gerçekleştirirler.
- Okuma sırasında harf ve kelimelerin yerlerini değiştirebilirler.
- Duruma ve bağlama uygun dil kullanımı becerilerinde ciddi bozulmalar olduğu için konuşmalarını takip etmek zorlaşır.
- Aynı anda birden fazla kişi ve konuya odaklanamazlar.
- Tutarlı konu bütünlüğünü koruyamazlar.
- Tepki/cevap vermede gecikebilirler veya zorlanabilirler.
- Konuşma sırasında uzun duraklamalar yaparlar.
- Uzun sohbet konularını sürdüremezler.
- Sohbeti başlatmada problem yaşarlar.
- İletişim gerektiren sosyal ortamlardan uzaklaşır.
- Gerçeklik algısı giderek kaybolur. Dil ve iletişim problemlerinin eskisi kadar farkında olmayabilirler.
Geç evrede dil ve iletişim özellikleri
- Dil ve iletişim problemleri ciddi boyutta artmıştır.
- Dili anlama becerileri ciddi boyutta etkilenebilir.
- Anlamsal ve dil bilgisel bakımdan konuşma tutarlılığı ve bütünlüğü yok denecek kadar azdır.
- Kimi zaman tek bir kelimeyi bile anlamakta sıkıntı çekebilirler.
- Benzer sesleri ve kelimeleri birbirinin yerine sıklıkla kullanmaktadırlar (örneğin: “Masa” yerine “kasa”, “anne” yerine “baba” gibi).
- Kullanılan kelime sayısı sınırlıdır.
- Dilde var olmayan uydurmasyon kelime kullanımı sıklıkla gözlenir.
- Diğer insanları tekrarlama davranışı sıklıkla görülür.
- Konuşma akıcılığı neredeyse hiç konuşamama noktasına gelecek kadar azalmıştır.
- Anlamsız mırıldanmalar gözlenir.
- İletişim için göz teması kurarlar.
- “Nasılsın?”, “İyiyim.” gibi otomatikleşmiş konuşma kalıplarını kullanabilirler.
- Dil ve iletişim becerilerini sosyal ortamlarda ve kişisel hayatında etkili bir şekilde kullanamaz hale gelebilirler.
Alzheimer hastasının evrelerine göre dil ve iletişim becerilerinin özelliklerini bilmek, bakım vericilerin uygulayacağı iletişim yöntemleri açısından önemlidir.
#alzheimerhastalığı
#beniunutma
#suyader
#alzheimerhastabakımı
#alzheimerhastalariçinöneriler
