2018 yılında Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yapılan araştırmada, kişi başı günlük ortalama 1,16 kg atığın belediyeler tarafından toplandığı belirtilmiştir. Nüfusun ve tüketim talebinin artışı ile bu sayının ileriki dönemde artabileceği düşünülmektedir.
İnsan faaliyetleri sonucunda kullanım süresi dolan ve çevreye zarar vermeye başlayan her türlü madde atık olarak isimlendirilmektedir. Atık türleri yeniden değerlendirilebilenler ve değerlendirilemeyenler olarak ikiye ayrılmaktadır. Atıkların yeniden değerlendirilmesi fiziksel ve kimyasal süreçleri içeren geri dönüşüm ile sağlanmaktadır. Geri dönüşüm, atık çöp miktarının azaltılmasına, doğal kaynakların korunmasına, enerji tasarrufu sağlanmasına ve çevre kirliliğinin azaltılmasına katkı sağlamaktadır.
Atık miktarının azaltılması kadar geri dönüştürülmesi de oldukça önemlidir. Atık türlerinin neler olduğu ve nasıl ayrıştırılması gerektiğini bilmek, kaynağında ayrıştırma yapılabilmesini sağlamaktadır. Kaynağında ayrıştırma, bulunulan ortamda (ev, iş yeri, okul vb.) kullanım sonrası çöpe dönüşen atığın (cam, karton, plastik, organik vb.) ilgili geri dönüşüm kutusuna atılmasıdır. Bizler evlerimizde yapabileceğimiz bu küçücük adımla ağaçların daha fazla kesilmesini önleyebiliriz. Peki bu ayrıştırmayı nasıl yapmalıyız?
12 Temmuz 2019 tarihinde çevre ve şehircilik bakanlığı tarafından sıfır atık yönetmeliği yayınlanmıştır. Yönetmelik kapsamında, evlerden ya da içerik veya yapısal olarak benzer olan ticari, endüstriyel işletmeler ile kurumlardan kaynaklanan tehlikesiz nitelikteki geri kazanılabilir kağıt, cam, metal ve plastik atıklar diğer atıklardan farklı biriktirme ekipmanında biriktirilerek ayrı olarak toplanmalıdır.
Kağıt, cam, metal ve plastik atıklar tek bir ekipman içerisinde biriktirilebileceği gibi malzeme cinslerine göre ayrı biriktirme de yapılabilmektedir. Kağıt, cam, metal, plastik atıkların birlikte biriktirilmesi durumunda mavi, diğer atıklar için koyu gri renk kullanılmalıdır. Konutlarda toplama yapılırken bu iki renk kullanılmaktadır.
Cadde, sokak ve kamuya açık alanlara en az ikili set halinde ekipmanlar yerleştirilir, bu ekipmanlarda mavi ve koyu gri renk kullanılır. İhtiyaca göre cam atıklar için yerleştirilecek ekipmanlarda yeşil renk kullanılır.
Atık pil, bitkisel atık yağ, atık elektrikli ve elektronik eşya ile diğer geri kazanılabilir atıklar, atık ilaçlar ve büyük hacimli atıklar mahalli idarelerin toplama planına uygun olarak biriktirilmelidir. Bu atıklar için oluşturulmuş toplama noktalarına, atık getirme merkezlerine ve/veya atık işleme tesislerine teslim edilmelidir.
Ekipmanların üzerinde hangi atıkların atılabileceği yazı ve/veya şekillerle belirtilmektedir.
Ayrıca ‘Sıfır Atık’ projesi kapsamında atık yönetimin daha etkin yönetilebilmesi ve bir standardın sağlanabilmesi için renk skalası oluşturulmuştur. Her atık, ilgili renginin bulunduğu ekipmana atılmalıdır.
- Mavi- Kağıt Atıkları: kağıt ambalajlar, defterler, yazışma kağıtları, gazeteler, kese kağıtları, kitaplar, karton koliler, not kağıtları, kullanılmamış kağıt peçeteler,
- Sarı- Plastik Atıklar: Plastik ürünlerin hepsi aynı şekilde dönüştürülememektedir. Pet şişe, plastik kutu, kişisel bakım ürünü şişeleri ve temizlik ürünü şişeleri çoğunlukla dönüştürülebilmektedir. Yoğurt kapları, kağıt bardaklar, plastik şişe kapakları nadir olarak dönüştürülebilmektedir. Plastik türlerini ve özelliklerini öğrenmeniz, ayrıştırılmasında size fayda sağlayacaktır.
- Yeşil- Cam Atıklar: İçecek şişeleri, konserve kavanozları, reçel kavanozları
- Gri- Metal Atıklar: Alüminyum içecek kutuları, yağ ve salça tenekeleri, konserve kutuları,
- Şeffaf- Elektronik Atıklar: Flüoresan lambalar, küçük ev aletleri, bilişim ve telekomünikasyon ekipmanları
- Kahverengi- Organik Atıklar: Meyve ve sebze atıkları, buğday, arpa ve çavdar samanı, çay – kahve posaları, park ve bahçe bakımından kaynaklı yeşil çimen, çiçek, yaprak vb. atıklar
- Siyah-Geri Dönüşmeyen Evsel Atıklar: Islak mendil, izmarit, çiklet, porselen tabak, süprüntü.
- Turuncu- Ahşap Atıkları: Evlerde kullanılan mobilyalar ve küçük ev aletleri, ambalaj olarak kullanılan palet ve kasalar, yapı malzemesi ve ev eşyası üretiminden kaynaklı kırpıntı, talaş ve parça halindeki tüm malzemeler
- Kompozit Atık: Kağıt ve plastik malzemeden üretilen ambalajları içermektedir. Hazır çorba ambalajları, karton süt ve meyve suyu kutuları, çikolata ambalajları
- Bitkisel Atık Yağlar: Kullanılmış kızartma yağları, son kullanma tarihi geçmiş katı ve sıvı yağlar
- Mor-Ekmek ve Unlu mamüller
- Kırmızı- Atık piller: Çinko piller, alkalin piller, Lityum iyon
- Pembe- Tekstil Atığı
- Poşetlerde kırmızı, konteynırlarda turuncu-Tıbbi Atık
- 1 ton atık kâğıdın geri kazanımı ile 17 ağacın kesilmesi önlenir, 12400 m 3 kadar sera gazı engellenir, 2,4 m3 atık depolama alanından tasarruf sağlanır.
- Yeni üretime kıyasla metal ve plastik geri kazanımı ile %95 enerji tasarrufu sağlanabilir
- Geri dönüştürülen her 1 ton cam için yaklaşık 100 litre petrolden tasarruf edilebilir.
- Atık camlar tekrar cam ürünlerine; plastikler elyaf ve dolgu malzemesi gibi birçok malzemeye, atık metaller ise tekrar metal ürünlerine dönüşebilir.
- Organik atıklardan elde edilebilecek kompost ile topraklarımız daha verimli hale gelir.
Sıfır Atık Projesi, 2018 yılı itibariyle aşamalı olarak başlatılmıştır. 2023 yılında tüm Türkiye’de uygulanması hedeflenmektedir.
Doğaya duyarlı, geleceğe duyarlı, havaya duyarlı, hayvana duyarlı, çevreye duyarlı olmak dileğiyle….
Kaynaklar:
- C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Sıfır Atık El Kitapçığı, Ankara,2017
- Sıfır Atık Yönetmeliği
- https://sifiratik.gov.tr/
- https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30666
Feride Yeksan YANKI
SUYADER Gençlik Ağı
